KOMTURSTWO GDAŃSKIE
| < Poprzednie | Następne > |
_i_rewers.JPG)
i rewers
KOMTURSTWO GDAŃSKIE. Podstawowa jednostka administracji terytorialnej Krzyżaków, odpowiedzialna za życie społeczno-polityczno-gospodarcze na podległym sobie terytorium, utrzymująca się z dochodów pobieranych z zarządzanego obszaru, jej funkcjonowanie opierało się na głównym dla danego obszaru zamku (w wypadku komturstwa gdańskiego był to zamek gdański). Na czele stał komtur, który dowodził wojskami z obszaru komturstwa gdańskiego, posiadał prawo sądzenia rycerstwa i inicjatywy w rozdawnictwie ziemi. Do pomocy miał konwent, wedle statutów składający się z 2 braci – kapłanów oraz 12 braci – rycerzy, pełniących niższe funkcje urzędnicze (rybackiego, leśnego, piwnicznego, mistrza młyńskiego, szatnego, szafarza, i inne, powoływane do konkretnych potrzeb, jak mistrza kamienniczego w okresie budowy/przebudowy zamku). Zastępcą komtura był komtur domowy, w Gdańsku specjalizujący się w kontaktach z miastami: zasiadał w miejskim sądzie ławniczym na Głównym Mieście, początkowo z prawem weta, od końca XIV wieku honorowo; sam albo z Radą Miejską ogłaszał wilkierze, zatwierdzał ustawodawstwo cechowe ( cechy). Szczegółowe informacje o liczebności osób związanych z komturstwem gdańskim pochodzą dopiero z 1438 roku. W jego skład wchodziło 34 braci-rycerzy i 2 księży. W 1446 było 35 braci-rycerzy i 3 księży, w 1454: 32 braci-rycerzy, 2 księży i dodatkowo 6 innych braci. Konwent gdański był w tym czasie 6. pod względem wielkości w Prusach (po Malborku, Królewcu, Elblągu, Bałdze i Brandenburgu). W latach 1437–1439 najwięcej przedstawicieli gdańskiego konwentu, bo 40,8%, pochodziło ze wschodnio-środkowych Niemiec (m.in. z Turyngii), w 1446 aż 48,3% z Górnych Niemiec (m.in. Frankonia). Łącznie ze zbrojnymi knechtami i służbą na zamku gdańskim przebywało w 1. połowie XV wieku jednorazowo około 100 osób. Komturstwo gdańskie powstało po zdobyciu Pomorza Wschodniego przez Krzyżaków: zostało powołane najpewniej 14 IX 1309 roku, podczas kapituły generalnej, odbywającej swoje posiedzenie w Malborku, a pierwszy komtur gdański znany jest z lutego 1310; istniało do lutego 1454 roku ( wojna trzynastoletnia). W okresie największego rozwoju terytorialnego liczyło 4856 km² i było największe na Pomorzu Wschodnim. Dzieliło się na mniejsze okręgi: gdański, pucki, chmieleński/mirachowski, białogardzki i saliński, zarządzane przez członków konwentu gdańskiego. Od połowy XIV wieku zarządcy rezydowali poza zamkiem gdańskim. Od roku 1363 istniało odrębne wójtostwo lęborskie (obejmujące byłe okręgi białogardzki i saliński). Herbem komturii gdańskiej była postać stojącego rycerza z proporcem i tarczą. Urzędy w komturii pełniono czasowo. Komtur kończący rządy przekazywał następcy wykaz pozostawionych pieniędzy, inwentarza żywego i wszystkich rzeczy. Dla komturstwa gdańskiego zachowały się inwentarze z lat 1384, 1385, 1389, 1391, 1396, 1407, 1410, 1413, 1416, 1418, 1420, 1421, 1422, 1428, 1434, 1437 i wizytacja z roku 1446 oraz „Księga komturstwa gdańskiego” (kopiariusz dokumentów wystawianych przez komturów), podstawowe obecnie źródła do badania dziejów komturstwa i zamku gdańskiego.
| 1310 | Heinrich Hiserstet |
| 1311–1317 | David von Cammerstein |
| 1317–[1318] | Heinrich von Lauterbach |
| [1318]/1320–1321 | David von Cammerstein (po raz drugi) |
| 1322–1328 | Johann |
| 1329–1331 | Albrecht von Ore (zginął w bitwie pod Płowcami) |
| 1333–1334 | Jordan von Vehren |
| 1336 | Rudiger |
| 1338–1341 | Winrich von Kniprode (wielki mistrz 1352–1382) |
| 1343–1344 | Dytrych von Gebesee |
| 1344–1348 | Gerhard von Steegen (zginął podczas wyprawy na Litwę) |
| 1348–1351 | Heinrich von Rechter |
| 1352–1355 | Kirsilie von Kindswulie |
| 1356 | Schweder von Pellant |
| 1357–1360 | Wolfram von Beldersheim |
| 1360–1363 | Giselbrecht von Dudelsheim |
| 1363–1367 | Ludwig von Essen |
| 1368–1370 | Konrad Zöllner von Rotenstein (wielki mistrz 1382–1390) |
| 1372–1384 | Zygfryd Walpot von Bassenheim |
| 1384–1385 | Ludwig Wafeler |
| 1385–1389 | Wolf von Zolnhart |
| 1389–1391 | Walrabe von Scharfenberg |
| 1391–1392 | Johann von Beffart |
| 1392–1396 | Johann von Rumpenheim |
| 1396–1407 | Albrecht hrabia von Schwarzburg |
| 1407–1410 | Johann von Schönfeld |
| 1410–1413 | Henrich von Plauen |
| 1413–1416 | Heinrich Holt |
| 1416–1418 | Helferich von Drahe |
| 1418–1420 | Herman Gans |
| 1420–1421 | Walther von Merheim |
| 1421–1422 | Johann von Bichau |
| 1422–1428 | Konrad von Beldersheim |
| 1428–1433 | Walther von Kirskorf |
| 1434–1436 | Tammo Wolf von Spanheim |
| 1436–1454 | Nicolaus Postor |
